(Ban hành kèm theo ra quyết định số 4664/QĐ-BYT, ngày thứ 7 tháng 11 năm năm trước của bộ trưởng liên nghành Bộ Y tế)
1. BẠC HÀ
Tên khác: Bạc hà nam, đe nặm, chạ phiéc hom (Tày)
Tên khoa học: Mentha arvensis L.
Bạn đang xem: Những cây thuốc nam thông dụng
Họ: Bạc hà (Lamiaceae)
Bộ phận dùng: Bộ phận xung quanh đất
Công năng, công ty trị: Sơ phong, thanh nhiệt, thấu chẩn, sơ can, giải uất, giải độc. Trị cảm mạo phong nhiệt, cảm cúm, ngạt mũi, nhức đầu, nhức mắt đỏ, liên can sởi mọc, ngực sườn đầy tức.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày sử dụng 12 - 20g, hãm vào nước sôi 200 ml, cách 3h uống một lần.
2. BÁCH BỘ
Tên khác: Củ cha mươi, dây đẹt ác, hơ linh (Ba Na)
Tên khoa học: Stemona tuberosa Lour.
Họ: Bách cỗ (Stemonaceae)
Bộ phận dùng: Rễ
Công năng, công ty trị: Nhuận phế, chỉ ho, gần kề trùng. Chữa những chứng ho mới hoặc ho lâu ngày, viêm phế truất quản mạn tính, trị giun kim, ngứa, ghẻ lở.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày dùng 8 - 12g, nhan sắc uống, thụt hậu môn khám chữa giun kim, dùng
30 - 40g sắc lấy nước rửa khám chữa ngứa, lở.
3. BẠCH ĐỒNG NỮ
Tên khác: Mò trắng, tìm mâm xôi, Bấn trắng
Tên khoa học: Clerodendrum chinense (Osbeck.) Mabb var. simplex (Mold.) S. L. Chen
Họ: Cỏ roi chiến mã (Verbenaceae)
Bộ phận dùng: Rễ, lá, hoa
Công năng, nhà trị: Thanh nhiệt, giải độc, quần thể phong trừ thấp, tiêu viêm. Rễ cây chữa gân xương đau nhức, mỏi lưng, mỏi gối, ghê nguyệt ko đều, viêm túi mật, xoàn da, kim cương mắt. Dùng ko kể ngâm rửa trĩ, lòi dom. Lá cây trị tăng huyết áp, khí hỏng bạch đới, Lá dùng xung quanh trị dấu thương, tắm ghẻ, chốc đầu. Hoa sử dụng trị ngứa.
Liều lượng, giải pháp dùng: Rễ ngày cần sử dụng 12 - 16g, sắc đẹp uống. Sử dụng 1 kg cành lá, rửa sạch, đung nóng với nước 30 phút, lọc đem nước, bé dại giọt thường xuyên lên dấu thương hoặc ngâm vệt thương ngày 2 lần, những lần 1 giờ.
4. BẠCH HOA XÀ THIỆT THẢO
Tên khác: Cỏ lưỡi rắn hoa trắng
Tên khoa học: Hedyotis diffusa Willd.
Họ: Cà phê (Rubiaceae)
Bộ phận dùng: Toàn cây
Công năng, nhà trị: Thanh nhiệt độ giải độc, lợi niệu thông lâm, tiêu ung tán kết. Chữa trị phế nhiệt, hen suyễn, viêm họng, viêm Amydal, viêm con đường tiết niệu, viêm đại tràng (trường ung). Dùng xung quanh chữa vệt thương, rắn cắn, côn trùng nhỏ đốt.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày dùng 15 - 60g (khô) sắc uống. Cần sử dụng ngoài, giã nát đắp trên chỗ.
5. BÁN HẠ NAM
Tên khác: Cây chóc, chóc chuột, phái nam tinh, phân phối hạ cha thùy
Tên khoa học: Typhonium trilobatum (L.) Schott.
Họ: Ráy (Araceae).
Bộ phận dùng: Thân rễ. Khi sử dụng phải qua chế tao cẩn thận.
Công năng, nhà trị: Hóa đàm hãng apple thấp, giáng nghịch chỉ nôn, giáng khí chỉ ho. Chữa nôn, bi quan nôn, đầy trướng bụng, ho bao gồm đờm, ho thọ ngày. Dùng ko kể chữa ong đốt, rắn rết cắn.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày dùng 3 - 10g, sắc đẹp uống. Thường phối phù hợp với các vị thuốc khác.
Kiêng kỵ: Phụ đàn bà có thai sử dụng thận trọng.
6. BỐ CHÍNH SÂM
Tên khác: Nhân sâm Phú yên, Thổ hào sâm
Tên khoa học: Abelmoschus moschatus Medik. Ssp. tuberosus (Span) Borss.
Họ: Bông (Malvaceae).
Bộ phận dùng: Rễ. Rửa sạch, ngâm vào trong nước gạo một đêm, vật chín. Phơi khô, hoặc sấy khô.
Công năng, nhà trị: Bổ khí, ích huyết, sinh tân dịch, chỉ khát (giảm ho), trừ đờm. Chữa khung hình suy nhược, kém ăn, yếu ngủ, thần ghê suy nhược, hoa mắt nệm mặt, nhức dạ dầy, tiêu chảy, ho viêm họng, viêm truất phế quản, fan háo khát, táo bón.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày cần sử dụng 10 - 12g, sắc đẹp uống.
Kiêng kỵ: Nếu thể tạng hàn buộc phải chích cùng với gừng. Không dùng chung với Lê lô.
7. BỒ CÔNG ANH
Tên khác: Diếp dại, diếp trời, rau tình nhân cóc, rau củ mét, cây mũi mác
Tên khoa học: Lactuca indica L.
Họ: Cúc (Asteraceae)
Bộ phận dùng: Phần trên mặt đất
Công năng, nhà trị: Thanh nhiệt giải độc, tiêu viêm tán kết. Trị mụn nhọt thanh lịch lở, tắc tia sữa, viêm tuyến vú, lây nhiễm trùng con đường tiết niệu.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày dùng 8 - 30 g (khô), 20 - 40g (cây tươi), ép rước nước uống hoặc dung nhan uống. Đắp bên cạnh trị nhọt nhọt, sưng vú, tắc tia sữa.
8. CÀ gai LEO
Tên khác: Cà vạnh, Cà cườm, Cà quánh, Cà quýnh.
Tên khoa học: Solanum procumbens Lour.
Họ: Cà (Solanaceae).
Bộ phận dùng: Rễ (Thích gia căn), dây (Thích gia đằng).
Công năng, công ty trị: Tán phong trừ thấp, tiêu độc, giảm đau. Trị đau nhức gân xương, ho, ho gà, xơ gan, rắn cắn.
Liều lượng, cách dùng: Ngày 16 - 20g, nhan sắc uống.
9. CAM THẢO ĐẤT
Tên khác: Cam thảo nam, thổ cam thảo, dã cam thảo, r’gờm, t’rôm lạy (K’Ho)
Tên khoa học: Scoparia dulcis L.
Họ: Hoa mõm chó (Scrophulariaceae)
Bộ phận dùng: Cả cây
Công năng, công ty trị: Bổ tỳ, sinh tân, nhuận phế, thanh nhiệt, giải độc, lợi niệu. Chữa trị sốt, ho, viêm họng, ban chẩn, phế truất nhiệt tạo ho, rong kinh, đái tháo dỡ đường.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày dùng 16 - 20g (dạng khô); 20 - 40g (cây tươi), sắc hoặc hãm uống.
10. CỎ MẦN TRẦU
Tên khác: Cỏ chỉ tía, thanh trọng điểm thảo, cao dag (Ba Na), hất t’rớ lạy (K’Ho)
Tên khoa học: Eleusine indica (L.) Geartn.
Họ: Lúa (Poaceae)
Bộ phận dùng: Cả cây
Công năng, nhà trị: Lương huyết, thanh nhiệt, hạ sốt, giải độc, làm cho mát gan, làm ra mồ hôi, lợi tiểu. Trị cảm nắng, sốt nóng, cao tiết áp, viêm gan hoàng đảm, không thích hợp mẩn ngứa, tè khó, thủy dịch đỏ.
Liều lượng, cách dùng: Ngày cần sử dụng 12 - 16g (khô), 80 - 120g (cây tươi), đun sôi trong 15-20 phút, để nguội chắt đem nước uống.
11. CỎ NHỌ NỒI
Tên khác: Cỏ mực, Hạn liên thảo, lệ trường, phong trường, mạy mỏ rung lắc nà (Tày), nhả thân phụ chát (Thái)
Tên khoa học: Eclipta prostrata (L.) L.
Họ: Cúc (Asteraceae)
Bộ phận dùng: Phần xung quanh đất
Công năng, chủ trị: Lương huyết, chỉ huyết, xẻ can thận, chữa các chứng huyết nhiệt, ho ra máu, ói ra máu, đại tiện ra máu, tiểu tiện ra máu, bị ra máu cam, ra máu dưới da, băng huyết, rong huyết, râu tóc mau chóng bạc, răng lợi sưng đau.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày cần sử dụng 12 - 20g (khô), sắc đẹp uống; 30 - 50g (tươi), giã ráng lấy nước uống, bã đắp dấu thương. Có thể dùng phối hợp với các cây thuốc khác chữa triệu chứng xuất huyết.
Lưu ý khi sử dụng: Không dùng cho những người có tỳ vị lỗi hàn, ỉa chảy, phân sống.
12. CỎ SỮA LÁ NHỎ
Tên khác: Vú sữa đất, thiên căn thảo, cẩm địa
Tên khoa học: Euphorbia thymifolia L.
Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae)
Bộ phận dùng: Cả cây
Công năng, công ty trị: Cầm máu, bớt đau, tiêu độc, chỉ lỵ, thông sữa, lợi tiểu. Trị lỵ trực khuẩn cùng lỵ amip tốt nhất là mang lại trẻ em, chữa trị mụn nhọt, đàn bà băng huyết, thanh nữ sau đẻ không nhiều sữa hoặc tắc tia sữa.
Liều lượng, biện pháp dùng: Người lớn: ngày dùng 40 - 100g; trẻ con em: ngày cần sử dụng 10 - 20g, nhan sắc uống, sử dụng 5 -7 ngày.
13. CỎ TRANH
Tên khác: Cỏ tranh răng, bạch mao căn, dia (K’Dong), nhất địa (Gia Rai)
Tên khoa học: Imperata cylindrica (L.) Beauv.
Họ: Lúa (Poaceae)
Bộ phận dùng: Thân rễ
Công năng, chủ trị: Lương huyết, chỉ huyết, thanh nhiệt, lợi tiểu, giảm đau. Trị phiền khát, vệ sinh khó, tè ít, tiểu buốt, tiểu ra máu, ho ra máu, chảy máu cam bởi vì huyết nhiệt, phù thũng vì viêm mong thận cấp, hoàng đản.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày dùng 9 - 30g (khô), 30 - 60g (tươi) thái nhỏ, sắc đẹp với 600 ml nước đến lúc còn 200 ml chia 2 - 3 lần uống trong ngày.
14. CỎ XƯỚC
Tên khác: Hoài ngưu tất.
Tên khoa học: Achyranthes aspera L.
Họ: Rau dền (Amaranthaceae)
Bộ phận dùng: Rễ sẽ phơi thô hoặc sấy khô.
Công năng, nhà trị: Hoạt huyết, khứ ứ, té can thận bạo dạn gân xương, lợi thủy thông lâm. Chữa trị đau nhức xương khớp, nhức lưng, mỏi gối, thuộc hạ co quắp, cơ bại, ghê nguyệt không đều, vệ sinh không thông, tè buốt, đái rắt.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày dùng 6 - 15g; 12 - 40g, sắc đẹp uống.
Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai, ỉa lỏng, di tinh.
15. CỐI XAY
Tên khác: Giàng xay, quýnh ma, ma bạn dạng thảo, kim hoa thảo
Tên khoa học: Abutilon indicum (L.) Sweet
Họ: Bông (Malvaceae)
Bộ phận dùng: Bộ phận cùng bề mặt đất
Công năng, công ty trị: Giải biểu nhiệt, hoạt huyết, tiêu thũng. Chữa trị cảm sốt do phong nhiệt, đau đầu, tai ù, tai điếc, sốt rubi da, túng bấn tiểu tiện, phù thũng, lở ngứa, dị ứng.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày cần sử dụng 8 - 12g (dạng khô), đôi mươi - 40g (cây tươi), sắc đẹp uống.
16. CỐT KHÍ
Tên khác: Cốt khí củ
Tên khoa học: Reynoutria japonica Houtt.
Họ: Rau răm (Polygonaceae).
Bộ phận dùng: Rễ phơi xuất xắc sấy khô.
Công năng, công ty trị: Khu phong trừ thấp, hoạt huyết, thông kinh, chỉ khái (giảm ho), hóa đờm, chỉ thống. Trị đau nhức gân xương, vấp ngã sưng đau ứ huyết, bế kinh, hoàng đản, ho các đờm, nhọt nhọt lở loét.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày sử dụng 9 - 15g, nhan sắc uống, dùng bên cạnh sắc đem nước nhằm bôi, rửa, hoặc chế thành cao, bôi.
17. CÚC HOA
Tên khác: Kim cúc, hoàng cúc, dã cúc, cam cúc
Tên khoa học: Chrysanthemum indicum L.
Họ: Cúc (Asteraceae)
Bộ phận dùng: Cụm hoa
Công năng, công ty trị: Phát tán phong nhiệt, giải độc, minh mục. Chữa những chứng chống mặt hoa mắt, giường mặt, đau mắt đỏ, chảy những nước mắt, mờ mắt, áp suất máu cao, nhọt nhọt, đinh độc.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày dùng 8 - 16g (dạng khô), nhan sắc uống.
18. CÚC TẦN
Tên khác: Cây lức, từ bỏ bi, phật phả (Tày)
Tên khoa học: Pluchea indica (L.) Less.
Họ: Cúc (Asteraceae).
Bộ phận dùng: Rễ, lá, cành.
Công năng, công ty trị: Phát tán phong nhiệt, tiêu độc, lợi tiểu, tiêu đàm. Chữa trị cảm mạo phong nhiệt, sốt ko ra mồ hôi, phong thấp, cơ bại, đau cùng xương khớp.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày dùng 8 - 16g, sắc uống.
19. DÀNH DÀNH
Tên khác: Chi tử
Tên khoa học: Gardenia jasminoides J. Ellis
Họ: Cà phê (Rubiaceae).
Bộ phận dùng: Quả đang phơi khô.
Công năng, nhà trị: Thanh nhiệt độ trừ phiền, lợi tiểu, lương huyết, chỉ huyết. Trị sốt cao, người bối rối khó ngủ, đá quý da, vệ sinh khó, vệ sinh ra máu, chảy máu cam. Nôn ra máu, dùng ko kể trị sưng đau vày sang chấn.
Liều lượng, cách dùng: Ngày sử dụng 6 - 12g, sắc đẹp uống.
20. DÂU TẰM
Tên khác: Dâu ta, tang
Tên khoa học: Morus alba L.
Họ: Dâu tằm (Moraceae)
Bộ phận dùng: Rễ, thân, lá, quả.
Công năng, công ty trị: Vỏ rễ dâu có tác dụng thanh phế nhiệt bình suyễn, tiêu thũng, bớt ho, trừ đờm, hạ suyễn. Trị phế nhiệt, ho suyễn, hen, ho ra máu, trẻ em ho gà, phù thũng, bụng chướng to, đi tiểu không thông; Lá dâu có tác dụng tán mỏng mảnh nhiệt, thanh can, sáng mắt. Chữa trị cảm mạo phong nhiệt, phế nhiệt, ho, viêm họng, nhức đầu, đôi mắt đỏ, chảy nước mắt, đậu lào, phân phát ban, cao tiết áp, mất ngủ; Cành dâu có chức năng trừ phong thấp, lợi những khớp, thông khiếp hoạt lạc, tiêu viêm. Chữa trị phong thấp nhức nhức các đầu xương, cước khí, sưng lở, thuộc cấp co quắp.
Liều lượng, phương pháp dùng: Vỏ rễ: ngày cần sử dụng 6 - 12g (có thể cần sử dụng tới 20 - 40g), sắc uống. Lá: ngày sử dụng 5 - 12g, nhan sắc uống. Cành: ngày dùng: 9 - 15g (có thể dùng tới 40 - 60g), dung nhan uống.
21. ĐỊA HOÀNG
Tên khác: Sinh địa hoàng.
Tên khoa học: Rehmannia glutinosa (Gaertn.) Libosch.ex Steud.
Họ: Hoa mõm chó (Scrophulariaceae)
Bộ phận dùng: Rễ củ phơi giỏi sấy khô.
Công năng, chủ trị: Bổ âm, thanh nhiệt lương huyết, sinh tân dịch. Trị âm hư, sốt về chiều, khát nước, thiếu máu, suy nhược cơ thể, tân dịch khô, phiền hãng apple mất ngủ.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày cần sử dụng 8 - 16g, sắc đẹp uống.
22. ĐỊA LIỀN
Tên khác: Sơn nại, tam nại, thiền liền, sa khương
Tên khoa học: Kaempferia galanga L.
Họ: Gừng (Zingiberaceae)
Bộ phận dùng: Thân rễ (Rhizoma Kaempferiae) thái lát, phơi sấy khô, lá.
Công năng, chủ trị: Ôn trung, tán hàn, trừ thấp, tiêu thực. Chữa trị ngực bụng giá buốt đau, tiêu chảy, nhà hàng ăn uống khó tiêu, nhức dạ dày, nôn mửa, đau nhức xương khớp.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày sử dụng 4 - 8g, sắc đẹp uống. Dùng quanh đó ngâm rượu để xoa bóp.
23. DIỆP HẠ CHÂU
Tên khác: Diệp hạ châu đắng, Cây chó đẻ răng cưa
Tên khoa học: Phyllanthus urinaria L.
Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae).
Bộ phận dùng: Phần cùng bề mặt đất sấy hoặc phơi khô.
Công năng, nhà trị: Tiêu độc, gần cạnh trùng, lợi mật, thanh can, tiêu viêm tán ứ, lợi thủy. Chữa trị viêm gan hoàng đảm, viêm họng, tắc sữa, tởm bế, viêm da thần kinh, viêm thận, sỏi máu niệu, mụn nhọt, lở ngứa bên cạnh da.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày sử dụng 8 - 20g, sắc đẹp uống.
24. ĐINH LĂNG
Tên khác: Cây gỏi cá, nam dương sâm
Tên khoa học: Polyscias fruticosa (L.) Harms
Họ: Nhân sâm (Araliaceae)
Bộ phận dùng: Rễ, thân, cành, lá.
Công năng, công ty trị: Bổ khí, tiêu thực, lợi sữa, tiêu viêm, giải độc. Rễ Đinh lăng trị suy nhược cơ thể, bé yếu, mệt nhọc mỏi, ngủ ít, tiêu hóa kém, thiếu phụ sau đẻ ít sữa. Lá trị cảm sốt, mụn nhọt, giã đắp sưng tấy, sưng vú. Thân, cành chữa thấp khớp, nhức lưng.
Liều lượng, biện pháp dùng:
Rễ: Ngày sử dụng 3 - 6g, hãm, hoặc hâm sôi trong 15 phút, phân chia 2 - 3 lần uống;
Lá tươi: ngày dùng 30 - 50g, giã đắp;
Thân, cành: ngày dùng 30 - 50g, sắc đẹp uống.
25. ĐƠN LÁ ĐỎ
Tên khác: Đơn đỏ, Đơn tía, Đơn phương diện trời.
Tên khoa học: Excoecaria cochichinensis Lour.
Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae). Cây được trồng có tác dụng thuốc, làm cảnh ở nhiều địa phương nước ta.
Bộ phận dùng: Rễ, vỏ thân, lá.
Công năng, nhà trị: Thanh sức nóng giải độc, hoạt huyết, bớt đau, lợi tiểu. Chữa cảm sốt, đau và nhức xương khớp, gớm nguyệt không đều, áp xe vú, dị ứng, mụn nhọt, lở ngứa, tiêu chảy lâu ngày.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày sử dụng 6 - 12g, sắc uống.
26. DỪA CẠN
Tên khác: Hải Đằng, Dương giác, ngôi trường xuân hoa
Tên khoa học: Catharanthus roseus (L.) G. Don
Họ: Trúc đào (Apocynaceae).
Bộ phận dùng: Thân, lá, rễ
Công năng, công ty trị: Hoạt huyết, bình can, tiêu thũng, giải độc, an thần. Chữa trị tăng huyết áp, khiếp nguyệt ko đều, lỵ, bí tiểu.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày dùng 8 - 12g, sắc đẹp uống.
Kiêng kỵ: Phụ thiếu nữ có thai không được dùng.
27. GAI
Tên khác: Gai có tác dụng bánh, tua tuyết, trư ma.
Tên khoa học: Boehmeria nivea (L.) Gaudich.
Họ: Gai (Urticaceae)
Bộ phận dùng: Rễ, lá
Công năng, nhà trị: Rễ có công dụng chỉ huyết, an thai, thanh nhiệt, giải độc. Chữa động thai, bị chảy máu dọa sẩy, tiểu đục, tiểu ra máu. Lá có chức năng lương huyết, chỉ huyết, dùng trị rã máu, có tác dụng lành vết thương.
Liều lượng, phương pháp dùng: Rễ: Ngày sử dụng 6 - 20g (tươi) xuất xắc 8 - 12g (khô), hâm sôi với 400ml nước đến khi còn lại 100 ml, uống 1 lần trong ngày. Lá: dùng kế bên lượng vừa đủ, giã đắp vào vết thương.
28. GỪNG
Tên khác: Khương
Tên khoa học: Zingiber officinale Rosc.
Họ: Gừng (Zingiberaceae)
Bộ phận dùng: Thân rễ (củ)
Công năng, chủ trị: Gừng khô (Can khương) Ôn trung, trục hàn, hồi dương, thông mạch. Gừng tươi trị cảm mạo phong hàn, nhức đầu, ngạt mũi, ho tất cả đờm, nôn mửa, bụng đầy trướng, kích say đắm tiêu hóa, sát trùng, hành thủy, giải độc ngứa ngáy khó chịu do bán hạ, cua, cá. Bào khương trị đau bụng, lạnh lẽo bụng, đi ngoài. Gừng khô cùng tiêu khương (gừng nướng) trị đau bụng vì lạnh, bụng đầy trướng ko tiêu, thổ tả, thủ túc giá lạnh, mạch nhỏ, đàm ẩm, ho suyễn cùng thấp khớp. Thán khương hay được dùng chỉ huyết.
Liều lượng, biện pháp dùng: Gừng tươi, Bào khương: Ngày dùng 4 - 8g, sắc đẹp uống; Gừng khô với Tiêu khương: Ngày sử dụng 4 - 20g, sử dụng dạng thuốc sắc hoặc hoàn tán; Thán khương: Ngày sử dụng 4 - 8g, dung nhan uống.
29. HẠ KHÔ THẢO
Tên khoa học: Prunella vulgaris L.
Họ: Bạc hà (Lamiaceae).
Bộ phận dùng: Cụm quả sẽ phơi giỏi sấy khô.
Công năng, chủ trị: Thanh sức nóng giáng hỏa, minh mục, tán kết, tiêu sưng. Trị lao hạch, bướu cổ, áp xe vú, đau mắt, viêm tử cung, viêm gan, cao tiết áp, ngứa, hắc lào, vẩy nến.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày 9 - 15 g, dạng thuốc sắc.
30. HOẮC HƯƠNG
Tên khác: Thổ Hoắc hương, Quảng Hoắc hương
Tên khoa học: Pogostemon cablin (Blanco) Benth.
Họ: Bạc hà (Lamiaceae).
Bộ phận dùng: Lá phơi tốt sấy khô
Công năng, chủ trị: Giải thử, hóa thấp, chỉ nôn. Trị cảm mạo, nhức đầu, nhức mình mẩy, sổ mũi, đau bụng tiêu chảy, nhà hàng không tiêu vào mùa hè.
31. HÚNG CHANH
Tên khác: Dương tử tô, rau xanh thơm lông.
Tên khoa học: Plectranthus amboinicus (Lour.) Spreng.
Họ: Bạc hà (Lamiaceae).
Bộ phận dùng: Lá tươi hoặc dùng phần trên mặt đất cất lấy tinh dầu.
Công năng, nhà trị: Ổn phế, trừ đàm, tân ôn giải biểu, giải độc. Chữa cảm cúm, sốt lạnh về chiều, trị ho, viêm họng, khản tiếng, trị thổ huyết, ra máu cam, táo apple bón. Dùng quanh đó giã đắp lên đầy đủ vết vì chưng rết với bọ cạp cắn.
32. HƯƠNG NHU TÍA
Tên khác: É tía
Tên khoa học: Ocimum tenuiflorum L.
Họ: Bạc hà (Lamiaceae)
Bộ phận dùng: Bộ phận xung quanh đất
Công năng, công ty trị: Phát hãn, thanh thử, tán thấp, hành thủy, bớt đau. Chữa trị sốt cao, say nắng, nhức đầu, nhức bụng, đi ngoài, nôn mửa, phù thũng.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày dùng: 6 - 12g, nhan sắc hoặc hãm uống. Hoàn toàn có thể dùng hương thơm nhu trắng để chũm thế.
33. HUYẾT DỤ
Tên khoa học: Cordyline fruticosa (L.) Goepp.
Họ: họ máu giác (Dracaenaceae)
Bộ phận dùng: Lá tươi hoặc khô.
Công năng, nhà trị: Thanh nhiệt, rứa máu, chảy huyết, bớt đau. Trị rong huyết, băng huyết, tè ra máu, sốt xuất huyết. Lá chữa trị vết thương.
Liều lượng, cách dùng: Ngày dùng: 8 - 16g, sắc đẹp uống.
34. HY THIÊM
Tên khác: Cỏ đĩ, Cây cứt lợn, Hy tiên.
Tên khoa học: Siegesbeckia orientalis L.
Họ: Cúc (Asteraceae).
Xem thêm: Thách Thúc Danh Hài Mùa 2 Gala 1, Thách Thức Danh Hài Mùa 2
Bộ phận dùng: Phần cùng bề mặt đất
Công năng, công ty trị: Trừ phong thấp, thanh nhiệt, giải độc. Chữa đau lưng, mỏi gối, đau xương khớp, tuỳ thuộc tê buốt, nhọt nhọt.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày dùng: 9 - 12g, nhan sắc uống.
35. ÍCH MẪU
Tên khác: Cây chói đèn, sung uý
Tên khoa học: Leonurus japonicus Houtt
Họ: Bạc hà (Lamiaceae)
Bộ phận dùng: Bộ phận cùng bề mặt đất
Công năng, nhà trị: Hoạt huyết, điều kinh, khứ ứ, tiêu thũng. Chữa rối loạn kinh nguyệt, kinh bế, đau bụng kinh, khí hỏng bạch đới, rong kinh, rong huyết, thanh nữ sau đẻ tiết hôi ko ra hết.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày dùng: thân lá 6 - 12g, hạt: 4 - 9g, sắc đẹp uống.
36. KÉ ĐẦU NGỰA
Tên khác: Thương nhĩ
Tên khoa học: Xanthium strumarium L.
Họ: Cúc (Asteraceae)
Bộ phận dùng: Quả già
Công năng, nhà trị: Tiêu độc, liền kề trùng, tán phong thông khiếu, trừ thấp. Chữa phong hàn, đau đầu, thủ túc co rút, đau khớp, mũi tung nước hôi, ngươi đay, lở ngứa, tràng nhạc, mụn nhọt, mẩn ngứa.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày dùng 6 - 12g, nhan sắc uống.
37. KHỔ SÂM đến LÁ
Tên khác: Khổ sâm Bắc bộ, cù đèn, teo chạy đón (Thái)
Tên khoa học: Croton tonkinensis Gagnep.
Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae).
Bộ phận dùng: Lá và cành thu hái lúc cây đang có hoa, phơi khô.
Công năng, công ty trị: Thanh nhiệt, giải độc, tiếp giáp trùng. Chữa trị viêm loét dạ dày, hấp thụ kém, mụn nhọt, lở loét ngoài da, viêm mũi.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày cần sử dụng 15 - 20g, sắc đẹp uống. Dùng ngoài lấy nước sắc nhằm rửa, chữa trị mụn nhọt, lở ngứa.
38. KIM NGÂN
Tên khác: Dây nhẫn đông, chừa giang khằn (Thái), boóc kim ngằn (Tày)
Tên khoa học: Lonicera japonica Thunb.
Họ: Kim ngân (Caprifoliaceae)
Bộ phận dùng: Thân, lá, hoa
Công năng, chủ trị: Thanh nhiệt giải độc, tán phong nhiệt. Chữa mụn nhọt, mề đay, lở ngứa, nhiệt độc ban sởi, dị ứng, lỵ, cảm mạo phong nhiệt, ho vị phế nhiệt, viêm xoang dị ứng.
Liều lượng, phương pháp dùng: Kim ngân được sử dụng riêng tốt phối hợp với nhiều vị dung dịch khác. Ngày sử dụng 4 - 6g (hoa) tốt 15 - 30g (cành, lá), sử dụng dưới dạng thuốc dung nhan uống, thuốc hãm hoặc trả tán.
39. KIM TIỀN THẢO
Tên khác: Đồng chi phí lông, mắt trâu, vảy rồng
Tên khoa học: Desmodium styracifolium (Osbeck) Merr.
Họ: Đậu (Fabaceae)
Bộ phận dùng: Bộ phận cùng bề mặt đất
Công năng, nhà trị: Thanh nhiệt, trừ thấp, lợi tiểu, thông lâm. Chữa trị sỏi đường tiết niệu, tè buốt, viêm gan tiến thưởng da, phù thũng.
Liều lượng, cách dùng: Ngày dùng 15 - 30g, dung nhan uống.
40. Tởm GIỚI
Tên khác: Khương giới, giả tô, nhả nát hom (Thái)
Tên khoa học: Elsholtzia ciliata (Thunb.) Hyland.
Họ: Bạc hà (Lamiaceae)
Bộ phận dùng: Bộ phận xung quanh đất (ngọn với hoa)
Công năng, công ty trị: Giải biểu, khu phong, chỉ ngứa. Chữa trị cảm mạo, sốt, nhức đầu, hoa mắt, viêm họng, ngứa, phong trúng ghê lạc.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày dùng 6 - 12g (dạng khô), sắc đẹp hoặc hãm uống. Lúc sao đen được dùng chữa băng huyết, rong kinh, thổ huyết, chảy máu cam, đi đại tiện ra máu, ngày dùng: 6 - 12g, dung nhan hoặc hãm uống.
41. LÁ LỐT
Tên khác: Tất bát
Tên khoa học: Piper lolot C. DC.
Họ: Hồ tiêu (Piperaceae)
Bộ phận dùng: Dùng toàn cây
Công năng, công ty trị: Ôn trung, tán hàn, hạ khí, chỉ thống, trừ phong thấp, khiếu nại vị, tiêu thực, chỉ ẩu. Chữa bệnh phong thấp, phải chăng khớp mạn, đau lưng, đau khớp, đau cùng xương, thủ túc tê bại, xôn xao tiêu hóa, ói mửa đầy hơi, trướng bụng, tiêu chảy, nhức đầu, đau cùng răng, rã nước mũi hôi, ra các giọt mồ hôi chân tay.
Liều lượng, cách dùng: Ngày sử dụng 8 - 12g (khô) tốt 15 - 30g (tươi), sắc uống, phân tách 2 -3 lần.
42. MÃ ĐỀ
Tên khác: Xa tiền, bông mã đề
Tên khoa học: Plantago major L.
Họ: Mã đề (Plantaginaceae)
Bộ phận dùng: lá, hạt
Công năng, chủ trị: Thanh rẻ nhiệt, lợi tiểu, thông lâm, chỉ huyết. Trị ho thọ ngày, viêm khí quản, viêm thận với bàng quang, nhức dạ dầy, túng thiếu tiểu tiện, tiểu tiện ra huyết hoặc ra sỏi tiết niệu, phù thũng, bị chảy máu cam. Dùng không tính lá mã đề có tính năng làm nhọt nhọt giường vỡ, mau lành.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày dùng 10 - 20g (toàn cây) tuyệt 6 - 12g (hạt), sắc đẹp uống. Dùng ngoài lấy lá mã đề lượng vừa đủ, băm nát đắp vào nơi có mụn.
43. MẠCH MÔN
Tên khác: Mạch môn đông, mạch đông, tóc tiên, cỏ lan
Tên khoa học: Ophiopogon japonicus (L.f) Ker-Gawl.
Họ: Mạch môn (Haemodoraceae)
Bộ phận dùng: Rễ củ phơi hay sấy khô.
Công năng, công ty trị: Dưỡng vị, sinh tân, nhuận phế truất thanh tâm. Trị phế nhiệt bởi vì âm hư, kho khan, ho lao, tân dịch hư tổn, trung khu phiền mất ngủ, tiêu khát, táo bị cắn dở bón.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày cần sử dụng 6 - 12g, sắc uống.
44. MẦN TƯỚI
Tên khác: Lan thảo, hương thảo.
Tên khoa học: Eupatorium fortunei Turcz.
Họ: Cúc (Asteraceae)
Bộ phận dùng: Phần cùng bề mặt đất phơi giỏi sấy khô.
Công năng, công ty trị: Hoạt huyết, tán ứ, lợi thủy, tiêu thũng, gần kề trùng. Trị kinh nguyệt không đều, đàn bà sau sinh máu ứ, phù thũng, mụn nhọt, lở ngứa quanh đó da.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày dùng 6 - 12g, nhan sắc uống. Dùng xung quanh cả cây, băm nát đắp vào nhọt nhọt, lở ngứa.
45. MỎ QUẠ
Tên khác: Hoàng lồ, tiến thưởng lồ, Xuyên phá thạch.
Tên khoa học: Maclura cochinchinensis (Lour.) Corn.
Họ: Dâu tằm (Moraceae).
Bộ phận dùng: Lá, rễ
Công năng, công ty trị: Sát trùng, chỉ thống, chỉ ho. Chữa trị vết yêu đương phần mềm, ho ra máu.
Liều lượng, giải pháp dùng: Lá tươi 100 - 200g, tùy theo vết thương, bỏ gân lá, giã nhỏ dại đắp vệt thương.
46. MƠ TAM THỂ
Tên khác: Mơ lông
Tên khoa học: Paederia lanuginosa Wall.
Họ: Cà phê (Rubiaceae).
Bộ phận dùng: Lá
Công năng, công ty trị: Thanh nhiệt, giải độc. Chữa lỵ trực khuẩn.
Liều lượng, giải pháp dùng: Lá tươi 30 - 50g, lau sạch, thái bé dại trộn với trứng gà, quấn vào lá chuối lấy nướng hoặc áp chảo cho chín. Ngày nạp năng lượng 2 - 3 lần, vào 5 - 8 ngày.
47. NÁNG
Tên khác: Lá náng, Náng hoa trắng
Tên khoa học: Crinum asiaticum L.
Họ: Thuỷ tiên (Amaryllidaceae).
Bộ phận dùng: Lá, thân hành.
Công năng, nhà trị: Hoạt huyết, sút đau. Chữa trị sưng, tụ máu, bong gân, không đúng khớp vì ngã, chữa trị thấp khớp, nhức mỏi.
Liều lượng, giải pháp dùng: Lá náng hơ rét đắp vào nơi tụ máu, bong gân, sưng tấy.
48. NGẢI CỨU
Tên khác: Thuốc cứu, ngải diệp, nhả ngải (Tày), thừa sú (H’mông), co linh li (Thái)
Tên khoa học: Artemisia vulgaris L.
Họ: Cúc (Asteraceae).
Bộ phận dùng: Bộ phận xung quanh đất
Công năng, công ty trị: Chỉ huyết, trừ hàn thấp, điều kinh, an thai. Chữa phong thấp, kinh nguyệt không đều, băng kinh, rong huyết, khí hư, bạch đới.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày dùng: 6 - 12g, sắc đẹp hoặc hãm uống. Bên cạnh ra, còn dùng làm ngải nhung để gia công thuốc cứu.
49. NGHỆ
Tên khác: Nghệ vàng, Khương hoàng, teo hem, co khản mỉn (Thái)
Tên khoa học: Curcuma longa L.
Họ: Gừng (Zingiberaceae)
Bộ phận dùng: Thân rễ (củ)
Công năng, công ty trị: Khương hoàng (củ cái) có tác dụng hành khí, phá huyết, thông kinh, chỉ thống, sinh cơ. Trị kinh nguyệt không đều, bế kinh, ứ đọng máu, vùng ngực bụng chướng đau tức, đau mạng sườn, sau thời điểm đẻ ngày tiết xấu không ra, kết hòn đau bụng, viêm loét dạ dày, vệt thương lâu ngay lập tức miệng; Uất kim (củ nhánh) có chức năng hành khí giải uất, hành máu phá ứ, chỉ huyết, lợi mật. Chữa trị thổ huyết, ra máu cam, đái ra máu, huyết ứ, hai bên sườn đau, viêm gan, hoàng đảm, xơ gan.
Liều lượng, bí quyết dùng: Khương hoàng ngày dùng 6 - 12g (dạng thuốc dung nhan hoặc bột), chia 2 - 3 lần; Uất kim ngày dùng 2 - 10g (dạng thuốc bột), phân chia 2 - 3 lần. Nghệ tươi giã nhỏ tuổi vắt lấy nước sứt vào mụn nhọt, viêm tấy lở loét kế bên da, quẹt lên những mụn bắt đầu khỏi giúp nệm lên da non làm cho mờ sẹo.
50. NGŨ GIA BÌ CHÂN CHIM
Tên khác: Cây chân chim, Cây đáng, Cây lằng, Sâm non
Tên khoa học: Schefflera heptaphylla (L.) Frodin
Họ: Ngũ gia (Araliaceae).
Bộ phận dùng: Vỏ thân
Công năng, công ty trị: Khu phong, trừ thấp, mạnh khỏe gân cốt. Chữa trị đau lưng, đau xương bởi hàn thấp.
Liều lượng, cách dùng: Ngày sử dụng 10 - 20g, sắc uống.
51. NHÂN TRẦN
Tên khác: Chè cát, chè nội, con đường hương
Tên khoa học: Adenosma caeruleum R. Br.
Họ: Hoa mõm chó (Scrophulariaceae)
Bộ phận dùng: Bộ phận xung quanh đất
Công năng, chủ trị: Thanh nhiệt, lợi thấp, thoái hoàng. Trị viêm gan, viêm gan virus, viêm túi mật, xoàn da, nóng nóng, đi tiểu không thông, phụ nữ sau đẻ kém ăn.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày dùng 10 - 15g, dung nhan uống.
52. NHÓT
Tên khác: Cây lót, hồi đồi tử
Tên khoa học: Elaeagnus latifolia L.
Họ: Nhót Eleaegnceae.
Bộ phận dùng: Lá, quả, rễ
Công năng, công ty trị: Chỉ khát, bình suyễn, chỉ tả. Chữa hen suyễn, lỵ trực khuẩn và tiêu chảy.
Liều lượng, biện pháp dùng: Lá tươi đôi mươi - 30g hoặc lá khô 6 - 12g, thái nhỏ dại sao vàng, sắc với 400ml nước còn 100ml chia 2 lần uống vào ngày. Rễ nấu nướng nước tắm nhọt nhọt.
53. CÂY ỔI
Tên khác: Ủi, phan thạch lựu.
Tên khoa học: Psidium guajava L.
Họ: Sim Myrtaceae.
Bộ phận dùng: Lá, quả
Công năng, nhà trị: Sáp trường, chỉ tả. Trị tiêu chảy.
Liều lượng, giải pháp dùng: Dùng quả xanh nhai, nuốt nước nhả bã, ngày cần sử dụng 15 - 20g búp non tuyệt lá non, sắc đẹp uống.
54. PHÈN ĐEN
Tên khác: Nỗ, tạo nên phan diệp.
Tên khoa học: Phyllanthus reticulatus Poir.
Họ: Thầu dầu - Euphorbiaceae
Bộ phận dùng: Lá, vỏ thân cây
Công năng, chủ trị: Sáp trường, chỉ tả. Chữa tiêu chảy.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày dùng 15 - 20g búp non tốt lá non, sắc đẹp uống.
55. QUÝT
Tên khác: Quýt xiêm, quất thực
Tên khoa học: Citrus reticulata Blanco
Họ: Cam (Rutaceae)
Bộ phận dùng: Lá, vỏ, quả, hạt
Công năng, chủ trị: Trần bì có tính năng hành khí, táo khuyết thấp, hóa đờm. Chữa ăn không tiêu, nhức bụng, nôn mửa, ho tức ngực, các đờm. Thanh bì (vỏ quả còn xanh) có công dụng sơ can, phá khí, tán kết, tiêu đờm. Chữa trị ngực sườn nhức tức. Hạt quýt (quất hạch) có tác dụng hành khí, tán kết, chỉ thống. Trị sa ruột, bìu sưng đau, nhức lưng, viêm con đường vú. Lá quýt (quất diệp) có tính năng sơ can, hành khí, hóa đờm. Chữa trị ngực nhức tức, ho, sưng vú.
Liều lượng, bí quyết dùng: Trần bì ngày sử dụng 4 - 12g, dạng sắc đẹp hoặc tán; Thanh suy bì ngày dùng 3 - 9g. Hạt quýt ngày dùng: 3 - 9g; lá quýt ngày sử dụng 10 - 20 lá, sắc đẹp uống.
56. Rau củ MÁ
Tên khác: Liên tiền thảo
Tên khoa học: Centella asiatica (L.) Urban
Họ: Hoa tán (Apiaceae)
Bộ phận dùng: Cả cây
Công năng, nhà trị: Thanh nhiệt độ trừ thấp, giải độc, tiêu viêm. Chữa sốt, mụn nhọt, tiến thưởng da, thổ huyết, ra máu cam, hãng apple bón, ho, đi tiểu rắt buốt.
Liều lượng, cách dùng: Ngày dùng: 30 - 40g (tươi), vò nát, thay lấy nước hoặc dạng khô nhan sắc uống. Rất có thể dùng phối hợp với cỏ lọ nồi có tác dụng cầm máu.
57. RÂU MÈO
Tên khác: Cây Bông bạc
Tên khoa học: Orthosiphon spiralis (Lour.) Merr.
Họ: Hoa môi - Lamiaceae.
Bộ phận dùng: Phần cùng bề mặt đất.
Công năng, nhà trị: Thanh lợi rẻ nhiệt, lợi tiểu. Chữa viêm thận, viêm bàng quang, sỏi thận, viêm gan.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày sử dụng 5 - 6g, dạng thuốc sắc.
58. Rau củ SAM
Tên khác: Mã xỉ hiện.
Tên khoa học: Portulaca oleracea L.
Họ: Rau sam (Portulacaceae).
Bộ phận dùng: Phần trên mặt đất
Công năng, công ty trị: Thanh sức nóng giải độc, chỉ lỵ. Chữa mụn nhọt, nước ăn uống chân, kiết lỵ, đái buốt, tiểu ra máu.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày dùng: 9 - 12g, dạng sắc. Dùng quanh đó 30 - 60g tươi, giã đắp vào nơi bị bệnh.
59. SẢ
Tên khoa học: Cymbopogon spp.
Họ: Lúa (Poaceae).
Bộ phận dùng: Thân rễ với lá
Công năng, chủ trị: Phát hãn, lợi tiểu, hạ khí, tiêu đờm. Chữa cảm sốt, nhức bụng, đầy hơi, trướng bụng, mửa mửa, ho nhiều đờm.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày dùng: 6 - 9g (rễ), dạng hãm, sắc.
60. SÀI ĐẤT
Tên khác: Cúc nháp, ngổ núi, tân sa
Tên khoa học: Wedelia chinensis (Osbeck) Merr.
Họ: Cúc (Asteraceae).
Bộ phận dùng: Bộ phận trên mặt đất
Công năng, nhà trị: Thanh nhiệt độ giải độc, tiêu viêm. Trị viêm tấy, mụn nhọt, lan truyền trùng, chốc đầu, lở ngứa, dị ứng.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày sử dụng 50 -100g (tươi), giã nát, hòa thêm nước gạn uống, buồn chán đắp vào nơi sưng tấy. Sử dụng dạng khô: đôi mươi - 40g, nhan sắc với 400ml nước hâm nóng còn 100ml, uống làm 2-3 lần vào ngày. Trẻ nhỏ tùy tuổi, uống 1/3 - 50% liều fan lớn.
61. SẮN DÂY
Tên khác: Cát căn
Tên khoa học: Pueraria montana (Lour.) Merr. Var. chinensis (Ohwi) Maesen
Họ: Đậu (Fabaceae)
Bộ phận dùng: Rễ củ. Cạo vỏ phơi khô hoặc sấy khô.
Công năng, chủ trị: Giải cơ, thoái nhiệt, sinh tân, chỉ khát, thấu chẩn, chỉ tả. Chữa cảm sốt phong nhiệt, cổ gáy cứng đau, sởi, thủy đậu, ban chẩn mọc không đều, kiết lỵ kèm theo sốt, khát nước.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày 9 - 15g, dạng sắc.
62. SIM
Tên khác: Hồng sim, Đào kim nương.
Tên khoa học: Rhodomyrtus tomentosa (Ait.) Hassk.
Họ: Sim (Myrtaceae)
Bộ phận dùng: Búp non, lá, nụ hoa, trái chín.
Công năng, nhà trị: Chỉ huyết, lợi thấp, chỉ tả, giải độc. Chữa đau bụng, tiêu chảy, lỵ trực khuẩn.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày dùng 8 - 16g, thái nhỏ, dung nhan với 200ml nước còn 50ml, chia gấp đôi uống vào ngày. Dùng ko kể sắc lá, rửa vệt thương.
63. THIÊN MÔN ĐÔNG
Tên khác: Thiên môn, Thiên đông, Tóc tiên leo.
Tên khoa học: Asparagus cochinchinensis (Lour.) Merr.
Họ: Thiên môn đông (Asparagaceae).
Bộ phận dùng: Rễ củ. Đồ chín, bỏ vỏ, rút lõi, phơi khô hoặc sấy khô.
Công năng, nhà trị: Tư âm, sinh tân, nhuận táo, thanh phế, hóa đàm. Chữa trị ho, sốt vì phế nhiệt, tân dịch hao tổn, táo bị cắn dở bón.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày dùng 6 - 12g, nhan sắc uống.
64. TÍA TÔ
Tên khoa học: Perilla frutescens (L.) Britt.
Họ: Bạc hà (Lamiaceae).
Bộ phận dùng: Lá, hạt chín, cành phơi khô, hoặc sấy khô.
Công năng, chủ trị: Hành khí, khoan trung, chỉ thống, an thai. Chữa trị khí uất vùng ngực, ngực sườn đày tức, thượng vị đau, ợ hơi, ói mửa. Lá cùng cành tía tô trị động thai. Hạt tía tô (tô tử) giảm ho trừ đàm.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày dùng 5 - 9g, sắc uống.
65. TRẮC BÁCH DIỆP
Tên khác: Trắc bá, bá tử, co tổng péc (Thái)
Tên khoa học: Platycladus oreintalis (L.) Franco
Họ: Hoàng bầy (Cupressaceae)
Bộ phận dùng: Lá, nhân hạt (bá tử nhân)
Công năng, chủ trị: Lá sao cháy có tác dụng lương huyết, cụ máu, trừ phải chăng nhiệt. Chữa trị ho ra máu, đại vệ sinh ra máu, ra máu cam, rong kinh, rong huyết. Hạt trắc bách diệp (Bá tử nhân) có tác dụng bổ tâm, định thần, chỉ hãn, nhuận táo, thông tiện. Chữa hồi hộp, mất ngủ, xuất xắc quên, người yếu âm hư.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày dùng 6 - 12g (lá), Bá tử nhân dịp dùng 4 - 12g. Trắc bách diệp sao cháy ngày cần sử dụng 10 - 20g, nhan sắc uống.
66. TRINH NỮ HOÀNG CUNG
Tên khác: Tỏi lơi lá rộng.
Tên khoa học: Crinum latifolium L.
Họ: Thuỷ tiên (Amaryllidaceae).
Bộ phận dùng: Lá
Công năng, chủ trị: Tiêu ung, bài bác nùng. Cung cấp chữa ung thư vú, ung thư cổ tử cung, ung thư tuyến tiền liệt.
Liều lượng, phương pháp dùng: Ngày sử dụng 3 - 5g, sao vàng, sắc uống.
67. XẠ CAN
Tên khác: Rẻ quạt, lưỡi đòng
Tên khoa học: Belamcanda chinensis (L.) DC.
Họ: La dơn (Iridaceae)
Bộ phận dùng: Thân rễ, lá
Công năng, chủ trị: Thanh nhiệt giải độc, hóa đàm bình suyễn. Chữa viêm họng, viêm amydal tất cả mủ, ho các đờm, khản tiếng, viêm tắc con đường vú, tắc tia sữa.
Liều lượng, giải pháp dùng: Ngày sử dụng 3 - 6g (dạng khô), sắc uống; 10 - 20g (thân rễ tươi) tươi rửa sạch, nhúng qua nước sôi, giã nát cho vài phân tử muối, vậy lấy nước ngậm cùng nuốt dần, buồn phiền hơ nóng đắp vào cổ.
68. XÍCH ĐỒNG NAM
Tên khác: Mò hoa đỏ, lẹo cái
Tên khoa học: Clerodendrum japonicum (Thunb.) Sweet
Họ: Cỏ roi con ngữa - Verbenaceae.
Bộ phận dùng: Toàn thân phơi hoặc sấy khô, có thể dùng tươi.
Công năng, công ty trị: Hành khí, hoạt huyết, tiêu viêm, chỉ thống. Chữa trị khí hư, viêm cổ tử cung, tởm nguyệt ko đều, quà da, mụn lở, khớp xương nhức nhức, nhức lưng.
Liều lượng, bí quyết dùng: Ngày sử dụng 15 - 20g, nhan sắc hoặc nấu nướng cao uống. Lá tươi giã đắp hoặc ép mang nước rửa vết thương, bỏng, nhọt lở.
69. XUYÊN TÂM LIÊN
Tên khác: Công cộng, lãm hạch liên, khổ đảm thảo
Tên khoa học: Andrographis paniculata (Burm.f.) Nees
Họ: Ô rô (Acanthaceae)
Bộ phận dùng: Bộ phận xung quanh đất
Công năng, chủ trị: Thanh nhiệt giải độc, tiêu viêm, chỉ thống. Chữa trị lỵ cấp cho tính, viêm dạ dày, cảm mạo, vạc sốt, viêm họng, viêm Amydal, viêm gan virus, mụn nhọt.
Liều lượng, biện pháp dùng: Ngày sử dụng 4 - 16g, dạng sắc, tán.
70. Ý DĨ
Tên khác: Bo bo, hạt cườm, cườm gạo
Tên khoa học: Coix lacryma-jobi L.
Họ: Lúa (Poaceae)
Bộ phận dùng: Hạt
Công năng, công ty trị: Kiện tỳ, ngã phế, thanh nhiệt, thẩm thấp. Chữa trị phù thũng, cước khí, ỉa chảy bở
